Tiểu thuyết Đời gió bụi: Khắc họa số phận con lai và nỗi đau hậu chiến đầy ám ảnh

Chiến tranh đã lùi xa, nhưng những "di sản" đau thương của nó vẫn còn hiện hữu trong từng số phận con người. Ra mắt độc giả Việt Nam vào tháng 12/2025, tiểu thuyết Đời gió bụi (tựa tiếng Anh: Dust Child) của nhà văn Nguyễn Phan Quế Mai đã chạm đến trái tim người đọc khi khai thác một đề tài gai góc nhưng đầy tính nhân văn: Những đứa trẻ lai thời chiến và hành trình đi tìm cội nguồn.

Hành trình "trở về" đầy xúc động của Dust Child

Trước khi ra mắt bản tiếng Việt, Dust Child đã gặt hái thành công vang dội trên thế giới: được xuất bản tại 20 quốc gia, lọt vòng chung khảo Giải thưởng Dayton vì hòa bình và được vinh danh là Tiểu thuyết lịch sử xuất sắc năm 2023.

Tiểu thuyết "Đời gió bụi"được chuyển ngữ và sẽ chính thức phát hành tại Việt Nam 

Trong buổi ra mắt tại Hà Nội, tác giả chia sẻ niềm xúc động khi đứa con tinh thần được "trở về" đúng nghĩa. Tựa đề tiếng Việt Đời gió bụi (thay vì Bụi đời) là cách Nguyễn Phan Quế Mai gửi gắm sự bao dung, đề cao tình người và khát vọng sống mãnh liệt của những nhân vật trong truyện.

Cảm hứng từ những cuộc phỏng vấn có thật

Năm 2015, Nguyễn Phan Quế Mai viết bài báo Tiếng gọi của quá khứ, dựa trên các cuộc phỏng vấn với cựu binh Mỹ từng có con với phụ nữ Việt khi tham chiến ở Việt Nam. Qua những lần trò chuyện, tác giả cảm nhận nỗi day dứt trong họ, mong muốn giúp các cựu binh ấy tìm lại những đứa con bị bỏ rơi. Bài báo của chị đã trực tiếp, gián tiếp giúp một số người đoàn tụ sau hơn 46 năm. Tuy nhiên ngoài niềm hạnh phúc, các cuộc gặp ấy còn chất chứa nỗi đau mà chiến tranh để lại.

Cũng trong năm này, nhà văn triển khai dự án nghiên cứu về trải nghiệm của những người con lai Mỹ ở Việt Nam. Sau khi phỏng vấn các đối tượng thuộc phạm vi nghiên cứu, chị quyết định viết cuốn tiểu thuyết Đời gió bụi. Dù được nghe nhiều câu chuyện có thật, chị viết theo trí tưởng tượng của mình về chiến tranh và cuộc đời các nạn nhân, coi đây như một sản phẩm hư cấu. Để hoàn thành tiểu thuyết, tác giả đọc nhiều sách viết về con lai và gia đình họ, từ tiếng Anh đến tiếng Việt, nghiên cứu hội chứng chấn thương tâm lý thời hậu chiến.

Nhà văn Nguyễn Phan Quế Mai và mẹ

Ba số phận, một nỗi đau chiến tranh

Câu chuyện đan xen giữa quá khứ và hiện tại qua ba tuyến nhân vật chính:

• Phong: Người đàn ông lai Mỹ - Việt bị bỏ rơi, lớn lên trong sự kỳ thị và nghèo khó. Anh dành cả đời nỗ lực tìm kiếm cha mẹ ruột để mong đổi đời cho vợ con.

• Trang và Quỳnh: Hai chị em ruột vì gánh nặng nợ nần gia đình mà dấn thân làm gái quán bar ở Sài Gòn những năm 1960. Mối tình oan trái giữa Trang và chàng phi công Mỹ Dan là khởi nguồn cho bi kịch kéo dài nhiều thập kỷ.

• Dan và Linda: Cựu binh Mỹ quay trở lại Việt Nam cùng vợ để đối diện với bí mật quá khứ và tìm cách chữa lành những ám ảnh tâm lý dai dẳng.

Dự kiến, tiểu thuyết "Đời gió bụi" sẽ được chuyển thể thành phim 

Thông điệp chữa lành và lời khen ngợi từ giới phê bình

Không chỉ lột tả sự tàn khốc của bom đạn, Nguyễn Phan Quế Mai còn dùng ngòi bút giàu chất thơ để tô đậm tình người. Đó là tình cảm gia đình ở vùng quê Kiên Giang, hay tấm lòng bao dung của sơ Nhã dành cho Phong.

TS Đào Lê Na tại chương trình

Tại buổi giao lưu, nhà phê bình, Tiến sĩ Đào Lê Na nhận định: “Đời gió bụi không chỉ là một cuốn văn học chiến tranh, mà là cuốn sách đi sâu vào phần hậu chấn – nơi những tổn thương âm ỉ kéo dài qua nhiều thế hệ. Đây là một tác phẩm đòi hỏi người đọc phải lắng lại, phải đọc bằng cả sự nhẫn nại và lòng trắc ẩn Điều đáng quý ở Đời gió bụi là tác phẩm văn học chiến tranh không kể chiến tranh bằng tiếng súng, mà bằng thân phận con người. Những nhân vật như Phong, Trang, Quỳnh hay Dan đều là những mảnh đời bị cuốn đi bởi lịch sử, nhưng không bị lịch sử nuốt chửng. Ở họ luôn tồn tại một nỗ lực âm thầm để sống, để yêu và để tha thứ”.

Nhà văn Nguyễn Thanh Việt, người đoạt giải Pulitzer cho tác phẩm hư cấu năm 2016, nhận định Đời gió bụi là ''một thành tựu xuất sắc, mạnh mẽ, đau đớn và đầy thấu cảm''. Tờ Washington Post đánh giá tác phẩm có cốt truyện tinh vi, tài tình, còn báo Library Journal nhận xét nội dung sách ''chân thật đến nhói lòng và cũng đầy hy vọng''.

Tiểu thuyết Đời gió bụi không chỉ là một cuốn sách về văn học chiến tranh, mà còn là lời kêu gọi hòa bình và sự tha thứ. Với tài năng kể chuyện lôi cuốn, Nguyễn Phan Quế Mai đã khẳng định vị thế của mình trên văn đàn quốc tế, đồng thời mang đến cho độc giả Việt một góc nhìn sâu sắc về những số phận con lai – những nạn nhân vô tội của lịch sử cần được yêu thương và xoa dịu.